‘Mavi Yasemin’ Woody Allen’ın son dönem filmleri arasındaki en iyi işi. Allen’ın entelektüel ‘gevezeliğini’ bir kenara bıraktığı film; öyküsü, kurgusu, dokundurmaları ve Cate Blanchett’in olağanüstü oyunculuğuyla göz dolduruyor.Woody Allen, uzun zamandır ‘turistik’ bir yönetmendi. Delice bir tutkuyla sevdiği New York’tan 2005’te ayrılıp 7 yıl süren 7 filmlik bir Avrupa turuna çıkmıştı. Bu süre içinde, dünya ahvali ile insanoğlunun kadim dertleri karşısında takındığı snob ve ‘entelektüel geveze’ hallerini seven takipçileri için ‘Kim Kiminle Nerede?’yi çekti. Onu dışarıda tutarsak; Londra, Barcelona, Paris ve Roma’da çektiği sade suya tirit filmler ile kariyerini ‘Avrupa turizm elçisi’ olarak noktalayacak diye endişelenmedik değil. O kadar ki, Brezilya ve İsveç’ten “Ne olur gel, buralarda da film çek, turizme katkın olsun” yollu teklifler almaya başlamıştı. Neyse ki Woody, postu hepten Avrupa’ya sermedi! Flamenko, chanson ve arya günlerinin ardından, iflah olmaz bir caz sevdalısı olarak nihayet memleketine döndü. ‘Mavi Yasemin / Blue Jasmine’, sahip olduğu her şeyi kaybeden Jasmine’in yeniden hayata tutunma çabasını anlatıyor. New York’ta seçkin bir hayat süren Jasmine, yatırımcı kocası Hal’ın iflası ve oğlunun onu terk etmesiyle bir başına kalır. Kendini toparlamak için, San Francisco’da kıt kanaat geçinen kardeşi Ginger’ın yanına taşınır. Ancak, iki çocuklu Ginger ile Jasmine arasında kökleri eskiye dayanan bir gerilim vardır. Ginger bu durumu ‘Jasmine’in genlerinin iyi olmasına’ bağlasa da Jasmine açısından mesele nettir: Ben hep daha iyisini istedim ve aldım! Bu gerilimi su yüzüne çıkaran asıl olay ise yakın zaman önce Ginger’ın bütün parasını Jasmine’in kocası Hal’a kaptırmış olmasıdır. Bu yüzden, eşi Augie ile anlaşmazlığa düşen Ginger boşanmak zorunda kalır. Dolayısıyla tıpkı Jasmine gibi o da yeni bir hayat kurmanın peşindedir. Bu noktada devreye tamirci Chili girer. Jasmine için ise çok geçmeden ufukta beyaz atlı bir prens belirir. Fakat geçmişte yaşadıkları, Jasmine’in peşini kolay kolay bırakmaz… BİR ‘TUHAF’ YASEMENJasmine’in asıl adı Jeanette’tir; fakat daha alımlı olduğu için kendine Jasmine ismini seçmiştir. Onun ruh halini daha iyi anlamak için filme ismini veren ‘mavi yasemin’ çiçeğinin özelliklerine bakmak elzem. Necati Güvenç Mamıkoğlu’nun benzersiz kitabı ‘Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları’nda mavi yasemin maddesi şu şekilde: “Mavi yasemin çiçeği, ‘Plumbago Capensis’ veya ‘Plumbago Auriculata’, çalı şeklinde, kışın yaprağını döken bir bitkidir. Sarkıcı, yayılıcı olan bu bitkiye değişik formlar verilebilir. Mavi yasemin, yasemin (Jasminum) cinsi bir çiçek olmayıp kurşunkökler (Plumbaginaceae) familyasındandır. (…) İlkbahardan kışa kadar yasemin çiçeğine benzeyen soluk mavi renkli, kokusuz çiçekler açar. (…) Kuraklığa dayanıklı olmasına rağmen, yazın bol su ister, soğuktan etkilense de kökünden tekrar filiz verir.” Woody Allen’ın nevrotik, kendi kendine konuşan Jasmine’i de aynen böyle. Lüks markalar giyer, yani gösterişlidir; fakat insanları anlama konusunda gayret sarf etmez, dolayısıyla ‘kokusuzdur’. Her zaman daha fazlasını ister; yayılmacıdır. Aslında New York-Manhattan ahalisinden değildir; ama onlardan biriymiş gibi davranır. Sürekli ilgi ister, şımartılmaya muhtaçtır; fakat soğuktan etkilense bile tekrar filiz vermek için çabalar. Woody Allen, Jasmine’in ‘yeniden filiz verme’ sürecini anlatırken bir taraftan da onun bu hale nasıl geldiğini geriye gidişlerle (flashback) seyirciye gösteriyor. ‘Mavi Yasemin’, Woody Allen’ın ciddi anlamda ‘fedakârlık’ sergilediği bir film! Zira kendi takıntılarını (en başta ölüm korkusu) ve hayatın anlamına dair felsefî ‘gevezeliklerini’ bir kenara bırakıyor usta yönetmen. Ve 2008 krizinde etkin bir rol oynayan Wall Street’in zenginleri dâhil olmak üzere toplumun farklı kesimlerinden insanların dünyasına dalıyor. Finans dünyasındaki sahtelikten, seçkinlerin insani ilişkilerdeki ruhsuzluğuna, kadın-erkek ilişkilerindeki ikiyüzlülüğe kadar, Allen önüne geleni ‘tokatlıyor’. Jasmine ve Ginger gibi iki farklı sınıftan karakterin kadın-erkek ilişkileri konusunda gösterdikleri ‘aynı’lık ise ancak Allen’ın ustalığıyla bu kadar görünür olabilirdi. Filmin, klasik ‘Woody Allen kaybedenlerini’ anlatmadığını ve Manhattan elitlerinin varoluşsal dertleriyle boğuşmadığını fakat ustanın ‘kaybedenlerinden’ çok da uzaklaşmadığını söyleyelim. Sözün özü ‘Mavi Yasemin’, Woody Allen’ın ‘eve döndüğü’ film. Yıllar sonra, bir Woody filmine gönül rahatlığıyla gidilebilir. Üstelik, ilk defa bir Woody Allen filminde yönetmeni unutturan, şahane bir oyunculuk gösterisi sunan Cate Blanchett’ın olağanüstü performansı da filmin 2014 Oscar listesindeki yerini garantiliyor.MAVİ YASEMİN - BLUE JASMINEYÖNETMEN - WOODY ALLENOYUNCULAR: CATE BLANCHETT, ALEC BALDWIN, SALLY HAWKINSHAFTANIN FİLMLERİ-Tanıklık başa bela-Alis, büyükler diyarında
‘Mavi Yasemin’ Woody Allen’ın son dönem filmleri arasındaki en iyi işi. Allen’ın entelektüel ‘gevezeliğini’ bir kenara bıraktığı film; öyküsü, kurgusu, dokundurmaları ve Cate Blanchett’in olağanüstü oyunculuğuyla göz dolduruyor.Woody Allen, uzun zamandır ‘turistik’ bir yönetmendi. Delice bir tutkuyla sevdiği New York’tan 2005’te ayrılıp 7 yıl süren 7 filmlik bir Avrupa turuna çıkmıştı. Bu süre içinde, dünya ahvali ile insanoğlunun kadim dertleri karşısında takındığı snob ve ‘entelektüel geveze’ hallerini seven takipçileri için ‘Kim Kiminle Nerede?’yi çekti. Onu dışarıda tutarsak; Londra, Barcelona, Paris ve Roma’da çektiği sade suya tirit filmler ile kariyerini ‘Avrupa turizm elçisi’ olarak noktalayacak diye endişelenmedik değil. O kadar ki, Brezilya ve İsveç’ten “Ne olur gel, buralarda da film çek, turizme katkın olsun” yollu teklifler almaya başlamıştı. Neyse ki Woody, postu hepten Avrupa’ya sermedi! Flamenko, chanson ve arya günlerinin ardından, iflah olmaz bir caz sevdalısı olarak nihayet memleketine döndü. ‘Mavi Yasemin / Blue Jasmine’, sahip olduğu her şeyi kaybeden Jasmine’in yeniden hayata tutunma çabasını anlatıyor. New York’ta seçkin bir hayat süren Jasmine, yatırımcı kocası Hal’ın iflası ve oğlunun onu terk etmesiyle bir başına kalır. Kendini toparlamak için, San Francisco’da kıt kanaat geçinen kardeşi Ginger’ın yanına taşınır. Ancak, iki çocuklu Ginger ile Jasmine arasında kökleri eskiye dayanan bir gerilim vardır. Ginger bu durumu ‘Jasmine’in genlerinin iyi olmasına’ bağlasa da Jasmine açısından mesele nettir: Ben hep daha iyisini istedim ve aldım! Bu gerilimi su yüzüne çıkaran asıl olay ise yakın zaman önce Ginger’ın bütün parasını Jasmine’in kocası Hal’a kaptırmış olmasıdır. Bu yüzden, eşi Augie ile anlaşmazlığa düşen Ginger boşanmak zorunda kalır. Dolayısıyla tıpkı Jasmine gibi o da yeni bir hayat kurmanın peşindedir. Bu noktada devreye tamirci Chili girer. Jasmine için ise çok geçmeden ufukta beyaz atlı bir prens belirir. Fakat geçmişte yaşadıkları, Jasmine’in peşini kolay kolay bırakmaz… BİR ‘TUHAF’ YASEMENJasmine’in asıl adı Jeanette’tir; fakat daha alımlı olduğu için kendine Jasmine ismini seçmiştir. Onun ruh halini daha iyi anlamak için filme ismini veren ‘mavi yasemin’ çiçeğinin özelliklerine bakmak elzem. Necati Güvenç Mamıkoğlu’nun benzersiz kitabı ‘Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları’nda mavi yasemin maddesi şu şekilde: “Mavi yasemin çiçeği, ‘Plumbago Capensis’ veya ‘Plumbago Auriculata’, çalı şeklinde, kışın yaprağını döken bir bitkidir. Sarkıcı, yayılıcı olan bu bitkiye değişik formlar verilebilir. Mavi yasemin, yasemin (Jasminum) cinsi bir çiçek olmayıp kurşunkökler (Plumbaginaceae) familyasındandır. (…) İlkbahardan kışa kadar yasemin çiçeğine benzeyen soluk mavi renkli, kokusuz çiçekler açar. (…) Kuraklığa dayanıklı olmasına rağmen, yazın bol su ister, soğuktan etkilense de kökünden tekrar filiz verir.” Woody Allen’ın nevrotik, kendi kendine konuşan Jasmine’i de aynen böyle. Lüks markalar giyer, yani gösterişlidir; fakat insanları anlama konusunda gayret sarf etmez, dolayısıyla ‘kokusuzdur’. Her zaman daha fazlasını ister; yayılmacıdır. Aslında New York-Manhattan ahalisinden değildir; ama onlardan biriymiş gibi davranır. Sürekli ilgi ister, şımartılmaya muhtaçtır; fakat soğuktan etkilense bile tekrar filiz vermek için çabalar. Woody Allen, Jasmine’in ‘yeniden filiz verme’ sürecini anlatırken bir taraftan da onun bu hale nasıl geldiğini geriye gidişlerle (flashback) seyirciye gösteriyor. ‘Mavi Yasemin’, Woody Allen’ın ciddi anlamda ‘fedakârlık’ sergilediği bir film! Zira kendi takıntılarını (en başta ölüm korkusu) ve hayatın anlamına dair felsefî ‘gevezeliklerini’ bir kenara bırakıyor usta yönetmen. Ve 2008 krizinde etkin bir rol oynayan Wall Street’in zenginleri dâhil olmak üzere toplumun farklı kesimlerinden insanların dünyasına dalıyor. Finans dünyasındaki sahtelikten, seçkinlerin insani ilişkilerdeki ruhsuzluğuna, kadın-erkek ilişkilerindeki ikiyüzlülüğe kadar, Allen önüne geleni ‘tokatlıyor’. Jasmine ve Ginger gibi iki farklı sınıftan karakterin kadın-erkek ilişkileri konusunda gösterdikleri ‘aynı’lık ise ancak Allen’ın ustalığıyla bu kadar görünür olabilirdi. Filmin, klasik ‘Woody Allen kaybedenlerini’ anlatmadığını ve Manhattan elitlerinin varoluşsal dertleriyle boğuşmadığını fakat ustanın ‘kaybedenlerinden’ çok da uzaklaşmadığını söyleyelim. Sözün özü ‘Mavi Yasemin’, Woody Allen’ın ‘eve döndüğü’ film. Yıllar sonra, bir Woody filmine gönül rahatlığıyla gidilebilir. Üstelik, ilk defa bir Woody Allen filminde yönetmeni unutturan, şahane bir oyunculuk gösterisi sunan Cate Blanchett’ın olağanüstü performansı da filmin 2014 Oscar listesindeki yerini garantiliyor.MAVİ YASEMİN - BLUE JASMINEYÖNETMEN - WOODY ALLENOYUNCULAR: CATE BLANCHETT, ALEC BALDWIN, SALLY HAWKINSHAFTANIN FİLMLERİ-Tanıklık başa bela-Alis, büyükler diyarında