Türkçeye “Dönüşüm” veya “Değişim” adıyla pek çok kez çevrilen öykü, ülkemizde en çok okunan kitapların başında geliyor. Gregor Samsa’nın bir sabah kendini dev bir böceğe dönüşmüş olarak bulmasıyla başlayan ve hayatındaki değişiklikleri anlatan öykü, acaba bizim edebiyatçılarımızı nasıl etkiledi? Dört yazar, bu sorumuza cevap verdi. Ayrıca Kafka’nın tüm eserlerini daha geniş bir okur kitlesine ulaştıran Cem Yayınevi’nin sahibi Ali Uğur, eserin Türkiye’deki yayın sürecini ve ismi hakkındaki tartışmaları değerlendirdi.

ENİS BATUR:

“İlk okuduğumda çok gençtim, her şeyi yanlış anlamıştım”

“Şu an 38-39 arası ateşle yatıyorum, Samsa’dan farkım yok! Şunu söyleyebilirim: Kitabın adı Türkçeye yanlış çevrilmiştir, ‘Dönüşüm’ değil, ‘Başkalaşım’ olmalıdır. Kapakta sık sık hamamböceği kullanılmıştır, Kafka oysa yayıncısını uyarmıştır, “sakın hamamböceği koymayın kapağa” diye, çünkü-elbette-ortada böcek falan yoktur. İlk okuduğumda çok gençtim, her şeyi yalan yanlış anlamıştım.”

AHMET BÜKE:

“Kitabı bankın üzerine bırakıp gittim”

“Dönüşüm’ü lise sona giderken Karşıyaka’da bir kitapçıda görüp almıştım. Cebimdeki paraya en uygun kitap olduğunu hatırlıyorum. Bu yüzden hep ince kitapları sevdim. Ucuz ve güzel olurlar. Hemen bir parka oturup okudum. Şuna karar vermiştim: “Yazmak benim işim olamaz.” Kitabı bankın üzerinde bırakıp gittim. Acaba benden sonra okuyan oldu mu onu?”

AHMET ÜMİT:

“Kitaptan etkilenip bir öykü yazdım”

“Dönüşüm’ü çok gençken okumuştum. 12 Eylül öncesinde. Beni çok etkileyen bir metindir. Bunun üzerine yazdığım bir hikâye vardır. 1997-98’de çıkardığımız ‘Yine Hişt’ dergisinde yayımlanan ‘Praglı Bir Kavka Kuşu’ adlı öykü Kafka’yla yüzleşmemdir. Hikâyede Kafka ile İstanbul’da karşılaşıyorum ve sonra onun bir elektrik direği üzerine hamamböceğine dönüşmesine tanık oluyorum. Dönüşüm, modern çağda insanın ortak bir travmasını, sorununu dile getiriyor. İnsanın, insan olarak değerinin ortadan kalkmasını, metalaşmasını anlatır. Aslında Karl Marks’ın Kapital kitabında metafetişizm diye sayfalarca anlattığı konuyu Kafka bir imgeyle özetlemiştir.”

SIRMA KÖKSAL:

“Hayatımı beni böcekleştirmesinler diye kurguladım”

“Dönüşüm’ü 13 yaşımda okumuştum ilk kez. O yaşta o güne okuduklarıma benzemeyen farklı bir şey olduğunu düşünmüştüm. İlk başta hemen her şeyi anladığımı sanmıyorum ama sürekli aklıma takıldı, birçok zaman kendimi farkında bile olmadan kitabın sahnelerinin içinde hissettiğimi hatırlıyorum. Sonra, sanıyorum bir yıl kadar sonra yeniden okuduğumda daha iyi anladım neyi anlattığını. Gençken, yaşamı tek başınıza belirleyebileceğinizi sanıyorsunuz. Samsa olmamak için her şeyi yapmaya hazırdım. Bütün hayatımı beni böcekleştiremesinler diye kurgulamaya çalıştım. Ama sonra, büyüyünce aslında bireylerin tek başlarına bu durumla baş edemeyeceğini, yanlış bir hayatın doğru yaşanamayacağını, bu nedenle de bireyin değil, insanın böcekleşmemesi gerektiğini düşünür oldum. Kafka’nın yayıncısı olmaktan gurur duyuyorum tabii. Ama Can Yayınları listesine baktığımda zaten sık sık “sizleri okuyarak ben oldum, aldınız başınıza belayı...” diye geçiriyorum içimden. Umarım beni ben yapmış yazarlarımın yüzünü kara çıkartmıyorumdur.

Türkiye’de ilk kez 1959’da yayımlandı

Ali Uğur (Cem Yayınevi’nin sahibi):“Deği-şim’in ilk çevirmeni, Fransızcadan yaptığı çeviriyle, Vedat Günyol’dur. Bu çeviri 1959’da Ataç Yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Değişim kitabını özgün dili olan Almancadan çeviren ilk kişi, Kâmuran Şipal’dir. Kâmuran Bey daha sonra Kafka’dan günümüze kalan tüm metinleri peyderpey dilimize kazandırmıştır. Şu anda Türkçede en çok çevrilen kitapların başında gelen Değişim’in ne yazık ki ikincil dillerden (başta İngilizce) yapılan çevirileri Almancadan yapılan çevirilerin önüne geçmiş durumda. Kitabın adının nasıl çevrileceği  Kafka çevirmenleri, hatta okurları arasında bile tartışma konusu olmuştur. Vedat Günyol ve Kâmuran Şipal Değişim’i, Ahmet Cemal ve diğerleri Dönüşüm’ü yeğlemekteler. Çünkü Almanca özgün ad olan Verwandlung, diğer Batı dillerine kolay çevrilen bir kavram: Metamorfoz. Ama ne yazık ki, dilimizde tam bir karşılığı yok. Soranlara şaka yollu, Ovidius’un Metamorfosis adlı yapıtının Başkalaşımlar adıyla çevrildiğini ve neden Kafka’nın ünlü kitabı için bu adın düşünülmediğini karşı soru olarak yönelttiğimiz bile olmuştur.

‘Değişim’ adının yeğlenmesinin nedeni ise şu: Kafka araştırmacılarının çoğu, metinde Gregor Samsa’nın böceğe dönüşmesinden çok, bu olaydan sonra ailesinin yaşadığı değişimin daha önemli olduğunu öne sürüyorlar. Metin, ilk bakışta algılandığı gibi Samsa üzerine olmaktan çok Samsa’nın ailesi üzerinedir. Bu nedenle, metnin adında ‘Değişim’ yeğlenmiştir. Kâmuran Bey’in yayınevimizde yayımlanan çevirisinin ardından gelen, metin Heinz Politzer’in bir inceleme yazısıdır. Bu konu üzerine en doyurucu açıklamayı orada bulabilirsiniz.”

Zarlar ve İnsanlar (Didem Pekün)

“BİZ MATERYAL DEĞİLİZ!”

Tarihsel bir süreci kapsayan çalışmaların yer aldığı sergi, video, resim, fotoğraf ve yerleştirmelerle farklı coğrafyaların, kültürlerin travmalarını ele alıyor. Mısır, Almanya, Türkiye gibi 11 ülkeden tarihi öneme sahip an, dönem ve olaylarının yer aldığı çalışmalardan en etkileyici olanı Kanadalı sanatçı Kapwani Kiwanga'nın “…Maji'nin yalan olduğuna dair rivayetler” isimli çalışması. 1905-1907 yılları arasında Tanzanya'daki savaştan izleri günümüze taşıyan Kiwanga, savaşla ilgili araştırmalarında Avrupa'da ve Tanzanya'da farklı bulgular elde etti. Etnografya müzelerinde ve ulusal müzelerde sömürgeci anlayışla yürütülen bu savaşa dair sadece somut materyallere rastlarken, Tanzanya'da hatıralara dayanan sözlü bir tarihle karşılaştı: “Biz materyal değiliz!” Sanatçı bu durumu anlatabilmek için iki video hazırladı. İlkinde Berlin Etnografya Müzesi'nde Maji Maji Savaşı'ndan kalan somut izler (taşlar, boncuklar ve belirsiz nesneler) ele alınıp incelenirken, diğerinde, elinde hiçbir şey olmadığı halde varmış gibi bir inceleme yapıyor, bu sayede acıları soyutlaştırarak, tarihe tanıklık edilmesini sağlıyor.

Sergide dikkat çeken çalışmalardan bir diğeri, Dilek Winchester'a ait “Sanki bizden önce hiçbir şey söylenmemişçesine”. 1928 yılında gerçekleşen Harf Devrimi'ndan sonra bir gecede insanların ümmi (okuma-yazması olmayan) olması ve sonrasını inceliyor sanatçı. Arap alfabesinden Latin alfabesine geçişte konuşulan ve yazılan dil arasına sıkışmayı, oraya hapsolmayı; Ermeni, Yunan, İbrani, Latin ve Arap harfleriyle zengin bir dilsel karmaşayı ortaya seriyor. Böylece Winchester farklı kültürlerin tarihsel bir aradalığı konusunu ele alarak kültürel geçmiş ile şimdiki zaman arasında yeni bir diyalog kurma olasılığını irdeliyor. Didem Pekün ise ‘Zarlar ve İnsanlar' isimli çalışmasında yakın geçmişten, 2011'den günümüze, Londra ve İstanbul'da çektiği 26 mini-videoyla hem siyasi olayları (2011'de Londra'daki Occupy hareketi ile 2013 yılında gerçekleşen Gezi Parkı olayları), hem de hayatın ve doğanın heyecanını yansıtıyor.

…Maji’nin yalan olduğuna dair rivayetler (Kapwani Kiwanga)

EVİNİ YIK, TEKNE YAP...

“Evini yık, ondan bir tekne yap ve hayat kurtar!” Hera Büyüktaşçıyan'ın 6-7 Eylül olaylarından yola çıkarak hazırladığı enstalasyon; Judith Raum'un 1889 yılında yapımına başlanan Anadolu ve Bağdat Demiryolları’na ait Alman arşivlerinden kaydettiği bilgilerle oluşturduğu “eser”; Yasemin Özcan'dan “üçyüzbir” ve diğer dört çalışmanın yanı sıra Erinç Aslanboğa, Natalie Heller ve Bahar Temiz'in "İz Sürücü" adlı sunum-performansı da görmeye değer bir çalışma. 3 Nisan'a kadar çarşamba ve cuma günleri 18.30 ve pazar günleri 16.30'da gerçekleştirilecek “İz Sürücü”de kişisel tarih, toplumsal bellek, imgeler, olayların üzerimizde bıraktığı izler, travmalar sorgulanıyor.

Ulusal gerginlikler ve başarısız diplomasinin etkilerinden öznel tarih okumalarına uzanan “Yüzyılların Yüzyılı” sergisi 24 Mayıs'a kadar ziyaret edilebilir.

Eser (Judith Raum)

Fuarda Nil Yayınları standını ziyaret eden Suudi Arabistan’ın önde gelen âlimlerinden belagat uzmanı Prof. Dr. Abdullah bin Salih bin Muhammed El-Urayni, Türkçeden Arapçaya çevrilen eserleri inceledi. Türkiye’de yayımlanan tek Arapça dergi olan Hira’da makaleleri de yer alan Prof. El-Urayni, Hira’nın Türk-Arap kültürü arasında mükemmel bir köprü görevi üstlendiğini ve ilişkileri güçlendirdiğini belirtti ve sözlerine şöyle devam etti: “Hira, bildiğim kadarıyla yaklaşık 100 yıldan sonra Türkiye’de yayımlanan tek Arapça dergi. Arap vatanı semalarında parlayan bir yıldız. Bizi birbirimize bağlayan bir köprü. Çağdaş Türk kültürü için bu köprüye ihtiyacımız var.”

Hira Dergisi Suudi Arabistan Mekke bürosunda görevli Mehmet Altan ise fuara her yıl katıldıklarını, dünyanın farklı ülkelerinden, özellikle Arap dünyasından yüksek seviyede ilgi gördüklerini söyledi. Altan, önceki yıllardaki gibi bu yıl da en çok satan kitaplarının Risale-i Nur Külliyatı ve Fethullah Gülen Hocaefendi’nin kitapları olduğunu belirtti.

‘Gülen’in üslubunda samimiyet var’

Nil Yayınları standını ziyaret eden Suudi Arabistan’ın önde gelen âlimlerinden belagat uzmanı Prof. Dr. Abdullah bin Salih bin Muhammed El-Urayni, Fethullah Gülen Hocaefendi’nin eserlerini değerlendirdi. Gülen’in kitaplarındaki üslup ve samimiyetin önemine işaret eden yazar, “Başka eserlerde bu lezzeti bulamıyorum.” dedi.

Gülen’in ifadelerinde doğruluk ve derin bir samimiyet bulunduğunu dile getiren Prof. El-Urayni, “Bu doğruluk, samimiyet ve içtenlik onu sevmemi, söylediklerinden istifade etmemi sağlıyor. Fethullah Gülen Hocaefendi açık, net bir vizyona sahip.” dedi.

Yirmiyi aşkın kitabı bulunan Muhammed El-Urayni, Gülen’in geleneksel duyuş ve anlatım metotlarının yanı sıra modern bir üsluba da sahip olduğunu ifade ederek şöyle dedi: “Söz kalpten çıkarsa kalbe girer. Gülen, açık, net bir vizyona sahip. Birçok âlimde bunu göremiyoruz. Mecazlar, benzetmeler ve ifade üslubunda kullandığı en modern söyleyişler, onun yazılarına farklı bir lezzet veriyor.”

Edebi Heyet, Arıburnu ve Seddülbahir’de on gün geçirir. Yazar Beşir Ayvazoğlu, bu geziyi, sonucunu ve bugüne kadar uzanan yansımalarını kaleme aldı. Ayvazoğlu, “Edebiyatın Çanakkale ile İmtihanı” (Kapı Yayınları) kitabının ilk bölümünde Edebi Heyet’teki isimleri fotoğraflarıyla birlikte tek tek tanıtıyor. “Kim Davet Edildi, Kim Edilmedi” başlığı altındaki ikinci bölümde Abdülhak Hamit Tarhan, Tevfik Fikret ve Mehmed Akif Ersoy’un heyette neden yer almadığını açıklıyor. Mesela Mehmet Akif, o sırada Almanya’da başka bir işle görevlendirilmiştir, Tevfik Fikret ise çok hastadır, zaten o yıl vefat ediyor.

Çanakkale’ye davet edilenler arasında gördüklerini uzun uzadıya anlatan tek isim, Türk Ocağı Reisi Hamdullah Suphi olmuş. Suphi, İkdam gazetesinde “Gördüklerimiz” başlığı altında sekiz bölüm halinde tefrika ettirdiği ve daha sonra küçük değişikliklerle “Günebakan” adlı eserine aldığı bu yazısında izlenimlerini 11 Temmuz 1915 sabahı trenle Sirkeci’den yola çıktılar.

Edebi Heyet’in Çanakkale’ye ziyaretini ve dönüşünü 13 bölümde anlatan Beşir Ayvazoğlu, edebiyatımızın bu konuda neden başarısız olduğunu Sonsöz’de şöyle açıklıyor: “Çanakkale’de yazılan, Mehmed Akif gibi büyük bir şairin bile bütün şairlik kudretini kullandığı halde zor anlatabildiği bir destanı, Mehmed Emin Yurdakul’dan ve gencecik, tecrübesiz –ve kabiliyetleri sınırlı- şairlerden beklemek büyük bir hata ve haksızlıktı. Başarısızlığın sorumluluğu elbette heyeti teşkil ederken yanlış kararlar verenlerindir.” Çanakkale ile ilgili bugün bile dişe dokunur bir film, tiyatro, sergi, yayın sayısının az olması acaba yine bu yanlış kararlarla açıklanabilir mi?

Ahmet Haşim ‘Çanakkale’deyken

Bu fotoğraf, Birinci Dünya Savaşı’nın çıkması üzerine 22 Ekim 1914’te askere çağrılan Ahmet Haşim’e ait. Kendisi Çanakkale cephesine gönderilmiş, fakat Beşir Ayvazoğlu’nun hikayesini yazdığı Edebi Heyet’e çağrılmamış. Ahmet Haşim’in Çanakkale’ye dair anlattıkları dostlarını hayal kırıklığına uğratmış. (Kitapta neler anlattığını okuyabilirsiniz). Yakup Kadri,  “Canım, Çanakkale’de gördüklerin bundan mı ibaret?” diye sorunca, “Yok, bir de düşman bombardımanlarının havada bir patiska çarşafın yırtılışını andıran sesleri vardı” diye alaylı bir tavırla cevap veren Haşim, gözlerinin ucuyla gülümseyerek şöyle devam eder: “Benden bir kahramanlık neşidesi mi bekliyordunuz? Onu da her şey olup bittikten sonra izzet ve ikram ile Çanakkale’ye davet edilen şairlerden dinlersiniz.” Şimdi burada sizinle konuşan sadece ihtiyat zabiti Haşim Efendi’dir.”

Ayvazoğlu Haşim bu sözlerini şöyle yorumluyor, neden Edebi Heyet’e çağrılmadığını açıklıyor: Haşim’in bu sözlerinde, gülümseyerek söylenmiş olsa da acı bir sitem vardır. Harp bütün şiddetiyle devam ederken İstanbul’da vakit geçiren, bir kısmı çok genç ve tecrübesiz şair ve yazarları zafer destanları yazmaları için Çanakkale’ye gönderirken, “zaferin ne pahasına kazanıldığını ta içinden görmüş ve ateş hatlarının nice tehlikeli saatlerini bizzat yaşamı olan Ahmet Haşim’i kimse hatırlamamış, aklının ucundan geçmemiş, hatırlamışsa bile Arap olduğu için Türkçülerden oluşan heyete katılması uygun görülmemiştir.

Çanakkale’de bir ressam

Edebi Heyet’te ressam olarak iki sanatçı vardı: Çallı İbrahim ve Nazmi Ziya. Çallı İbrahim, savaşla anlatan, daha sonra Viyana’da da sergilenen 6 eser yaptı: Topçu Bataryası, Yaralı Asker, Siperde Gece Baskını, Siperde Sabah, Çadırın Önünde ve Subay. Beşir Ayvazoğlu’nun belirttiğine göre bu resimlerden son üçünün nerede olduğu bilinmiyor.

Atilla Dorsay: Bütün dünyada sansür kalkmış durumda ama yaş sınırlaması var. Bu da makul bir şey. Ama bu uygulamayı dünya görüşünüzü, hayat pratiğinizi ve ideolojinizi kabul ettirmek için bir araca dönüştürürseniz bu toplumsal bir suçtur. Bahara Yolculuk ile iki filmlik bir seriye ulaşan Selam filmlerini izlemedim. Ama filmlerin birçok Türk aydını gibi benim de gönülden tasvip ettiğim, ülke içinde ve dışında büyük hayranlıkla karşılanan “Türk okulları” olayına ciddi, içten ve içeriden bir yaklaşım getirdiğini biliyorum. Türk okulları son çeyrek yüzyılda yalnız bizim açımızdan değil, evrensel eğitim alanında bir büyük ve yararlı girişim sayıldı. Bunları anlatan filmlerin 13+ yaş sınırlaması ile gösterilmesi doğrusu filmleri görmemiş olsam da bana çok tuhaf geliyor. Bu filmlerde çocukları ya da çok genç insanları irkiltebilecek, incitebilecek ve yaralayabilecek ne olduğunu en geniş bir tahayyül ve tasavvur yaklaşımıyla bile düşünmek olanaksız. Belli ki burada da iktidarın bu girişime ve son dönemde “Cemaat”ten gelen her şeye karşı son derece menfi ve hatta yıkıcı bakışı egemen olmuş. Herhalde yaş sınırlaması denen şeyin dünya ölçüsünde en anlamsız ve vahşice uygulamalarından biri sayılabilir.

Politik bir refleks...

Uğur Vardan:İktidarın kendince düşman bellediği herkese karşı tavrı malum. Dolayısıyla bu tavır gün geliyor alanlarda, gün geliyor sinema salonlarında tezahür ediyor. Filmlere getirilen yaş sınırlama kriterleri de iktidarın tipik tavrını yansıtıyor; taraflı... Ben bir filmin erotik ya da pornografik olması durumunda getirilen yaş kriterlerinde bir problem olduğunu sanmıyorum, bu noktada ‘konsensüs’ her kesim tarafından kolayca sağlanabilir. Lakin iş filmin politik duruşuna ve iktidarın rahatsız olabileceği görüşlerine gelince sorun başlıyor. Nitekim bunun somut örneğini geçen sezon Onur Ünlü imzalı ‘İtirazım Var’da görmüştük. Sıra dışı bir imamın portresinin çizildiği filme önce 18+ yaş sınırı getirildi, sonra gelen tepkiler doğrultusunda sınır 15 yaşa indirildi. Bu konuda kriterler evrensel olarak aşağı yukarı bellidir. Irkçı, ötekileştirici, nefret suçu vs. gibi zaten normal hukukun ve hayatın kapsamı içinde suç sayılan unsurların dışında hareket eden her filmin fikirsel ve zihinsel yolculuğu açık olsun!.. Pornografik özellikler içeren yapımlar için zaten yaş sınırları bellidir, öte yandan mesela Lars von Trier’in ‘Nemfomanyak’ adlı filmi herkese yasaklanmıştı; buna da ‘sansür’ diyoruz... Son olarak ‘Selam’ örneğinde ise sanırım yine politik bir refleksin harekete geçirildiği anlaşılıyor.

Sefiller filminden de şarkılar olacak

Şovum aslında benim hayatımı anlatıyor. Bu nedenle benim için farklı anlamları olan parçalar söyleyeceğim. Gösteride tiyatro oyunum Oklahoma, Sefiller filmi, sevdiğim rock and roll şarkıları olacak. Ayrıca biliyorsunuz Broadway şovlarında rol alıyorum, klasikleşmiş Broadway şarkılarını da söyleyeceğim.

Türkçe şarkı söylememem sizin hayrınıza olur

Şovu ilk kez 2011'de San Francisco'da sahnelemeye başladım. Sonra Toronto'da, Broadway'de ve birkaç şehirde daha sahneledim. Zorlu Center PSM'den davet aldığımda çok heyecan duydum. Daha önce sahnelemediğim yeni sahneler var şovumda. Özel bir sürprizim de olacak size. Hayır, Türkçe şarkı söylemeyeceğim, bu sizin hayrınıza olur zaten. Keşke söyleyebilseydim. Belki hafta sonuna doğru bir şeyler öğrenebilirim. Bir Türk sanatçıyla aynı sahneyi paylaşacağım. Umarım iyi bir ikili oluruz.

Film yıldızı olmam beklenmedik bir gelişmeydi

Benim için her şey sahnede başladı. Önce müzikallerde rol aldım. Profesyonel müzikal kariyerime 1996 yılında Melbourne'da sahnelenen Beauty and the Beast'in (Güzel ve Çirkin) Gaston rolüyle başladım. Sunset Boulevard'da, Summa Cabaret'te ve 1998'de Royal National Cabaret'de sahnelenen Oklahoma'da başrol oynadım. Sahne şovları en keyif aldığım işlerim. Film yıldızı olmak benim için beklenmedik bir gelişmeydi. Herkes beni Wolverine karakteriyle tanıdı ama ben ondan çok farklıyım. Hayatım boyunca yaptığım en beklenmedik şey X-Men'de oynamaktı. Ama bu müzikal, hayatımın ta kendisiyle ilgili. Film yıldızından çok, şov insanı olduğumu söyleyebilirim.

Sabah uyanıp Boğaz'ı seyrettim...

İşimi büyük bir aşkla yapıyorum. Bugün İstanbul'da uyandım. Dışarıya baktım, Boğaz'ı seyrettim, bu olağanüstüydü, inanılmazdı. Herhalde dünyanın en şanslı insanı ben olmalıyım diye düşündüm. Çocukken odamın duvarlarında rock and roll yıldızlarının fotoğrafları yoktu ama dünyayı gezen insanların fotoğrafları vardı. Bakın bugün ben de buradayım. Yaptığım şeyi iş gibi düşünmüyorum. Çok büyük mutluluk duyuyorum. Ailemi geçindiriyorum. Çocuklarıma iyi bir eğitim alma imkanı sağlayabiliyorum. Bütün bunlar çok büyük bir nimet. Oyuncular olarak bizler, ‘şöyle yoğunuz, böyle yoğunuz' demeye, abartmaya bayılırız. Ben aslında epeyce geziyorum da…

“Son Umut" gibi bir film yapabilirim

Bu yılın, birlikteliği sembolize eden, uzlaşmayı yansıtan ve hep birlikte neler öğrenebileceğimizi simgeleyen çok önemli bir yıldönümü olduğunu düşünüyorum. Müzikalimin böyle bir zaman dilimine, Gelibolu'nun 100. yıldönümüne denk gelmesi güzel bir tesadüf oldu. Son Umut gibi bir film yapabilirim. Ben sadece sahnede olmanın gücüne değil, aynı zamanda bir film vesilesiyle insanlarla bağlantı kurmanın gücüne de inanıyorum. Son Umut filminde her iki tarafı anlamaya çalışıyorsunuz. Avustralya'da büyümüş insanlar olarak biz sadece madalyonun bir yüzünü biliyorduk, işte sinemanın gücü buradan geliyor. Bir şekilde kalbinizi yumuşatıyor. Tarihe ilgi duyan biriyim fakat, Osmanlı İmparatorluğu ve Atatürk ile ilgili kalın bir kitap okudum ve bunca yıl hüküm sürmüş imparatorlukla ilgili ne kadar az bilgi sahibi olduğumu görünce utandım.

Birdman'i kendime çok yakın buldum

Wolverine karakterini 15 yıl canlandırmış biri olarak Birdman'de anlatılan hikâyeyi kendime çok yakın buldum. Burada karakterin yaptığı en büyük hata pes etmesiydi. Eğer pes etmeseydi, bence gayet yolunda olacaktı her şey. Bu rolü ölene kadar oynayacaksın dediler. Bana sorarsanız harika bir filmdi. Bir oyuncunun yaşamını anlamayan ve ondan neler beklendiğini bilemeyen insanlar işin içyüzünü çözemiyorlar. Wolverine 40 yıl daha oynamayı şu anda tahayyül edemiyorum ama ne olacağını da bilemeyiz.

Her şovda 1,5 kilo kaybediyorum

Oyunculuğu gerçekten çok seviyorum. Bazı arkadaşlarım, ‘hiç merak etme yakında orta yaş krizi yaşarsın' diyor. Şu anda 46 yaşındayım ve öyle bir kriz henüz vurmadı beni. Her şey yolunda gidiyor, kendimi iyi ve genç hissediyorum. Performans sahneliyor olmaktan memnuniyet duyuyorum. Dans etmeye bayılıyorum. Aşağı yukarı her şovda 1,5 kilo kaybediyorum.

Oyuncuların yüzde 98’i işsiz

Yaşlanmak kaçınılmaz bir şey tabi… Yaşlanınca herhangi bir rol alamamaktan korkmuyorum.

Dürüst olmak gerekirse, şu anda kariyerimin hayal ettiğimin on yıl daha ötesindeyim. Günümüzde dünyadaki oyuncuların yüzde 98’i işsiz. Türkiye’deki oranı bilmiyorum ama hayatına oyuncu olarak başlayıp oyuncu olarak bitiren insan sayısı çok az. ‘Ben 80 yaşına kadar çalışmayı hak ediyorum’ gibi düşüncelere kendinizi gark ederseniz hata yapabilirsiniz. Çünkü bu düşük bir ihtimal. Ben şu anda yaşadığım şeyi, büyük bir teveccüh olarak görüyorum.

Başarı, para mutluluk getirmez

Tabi ki uzun yıllar oyunculuk yapmak istiyorum. Bundan 20 yıl önce eşimle tanıştığım zaman ilk tiyatro oyunumu sahneliyordum ve haftada aşağı yukarı 800 dolar kazanıyordum ve son derece mutluydum. Yani 19 yıl önce İstanbul’a geldiğimde de mutluydum, şimdi yine aynı derecede mutluyum. Nerede kaldığımızı tam hatırlamıyorum ama gecesi 25 dolar olan bir odada kaldık. Başarı, para size mutluluk getirmeyecek. Kim olursanız olun, ne öğrenmiş olursanız olun hayatınıza karşı sergilediğiniz tavırla ilgilidir mutluluk. Bir şeyin sonsuza dek süreceğiniz öngörmek sizi mutsuzluğa götürür.

Kamera karşısında rahatlamam 20 yılımı aldı

Sahne üzerinde performans sergilemek beni daha çok mutlu ediyor. Film yapma süreci, son derece teknik bir süreç. Bütün gün çekimler sürüyor. İki dakikalık bir çekim çıkıyor sonucunda. Ama sahnede olmak da kamera karşısında olmak da beni tatmin ediyor. Bu arada film setinde (kamera karşısında) rahatlamam 20 senemi aldı. Filmler içinde en iyi performansımın Sefiller olduğunu söyleyebilirim. Kendini seyretmek çok zor bir iş, benim avuçlarım terliyor.

Osmanlı torunu mu, Türk mü, değil mi?

Hugh Jackman, Türkiye’ye gelmeden önce bir gazeteye röportaj vermiş ve dedelerinin Türk olduğunu, Osmanlı topraklarında yaşadığını söylemişti. Jackman dünkü toplantıda önce bu bilgiyi doğruladı ve şöyle dedi: “Avustralya’da doğdum büyüdüm ama İstanbul ile bağlantım var. Çünkü büyük büyükbabam burada yaşıyordu. Sanırım Sakız Adası’nda doğmuş ve sanırım burada bir bankada çalışmış. Babam birçok kez İstanbul’a geldi. Her zaman da bana der ki, ‘sen kısmen Türksün’. Belki o yüzden Türk kahvesine bayılıyorum. Sabahları uyanıp da bir fincan Türk kahvesi içmek kadar beni mutlu eden bir şey yok.” Jackman’a sonra tekrar aynı soru sorulunca bu kez gerçeği şöyle açıkladı: “Aslında biraz karışık bir durum. Ailemin bazıları ‘dedemiz Türk’tü, bazıları Yunan’dı diyor. Yani bilemiyorum. Ama bugün buradayken Türk diyorum. Dürüst olmak gerekirse yüzde yüz emin değiliz bundan. Dedemin sonra İngiltere’ye gidip bir İngiliz kızıyla evlendiğini biliyoruz. Yüzyıl kadar önce. Dolayısıyla tam emin değiliz.”

     Festival oyunları Adana'da Adana Devlet Tiyatrosu Müdürlüğü Hacı Ömer Sabancı Kültür Merkezi sahnesinde ve İstanbul'da Sabancı Üniversitesi Gösteri Merkezi'nde seyirciyle buluşacak. Festivalin bu yıla özel açık hava gösterisi Alman Panoptikum ekibinin hazırladığı “Transition” ismini taşıyor. Performans 10 Nisan Cuma akşamı, saat 20.00'de, Tren Garı'nda izlenebilecek.

Genç tiyatro toplulukları da festivalde

Sakıp Sabancı Yaşam Boyu Başarı Ödülü

Evet, başka bir isimle, sahte bir pasaportla ilk defa 1973 yılında İsveç'e geldim. Daha önce yurtdışına hiç çıkmamıştım. 1971 yılında Türkiye'de askeri darbe oldu. Bu darbeden sonra bir arkadaş grubu olarak bizi tutukladılar ki bu arkadaş grubu içinde Altan Öymen, Uğur Mumcu, Erdal Öz, Emin Galip Sandalcı vardı. Okuyan, yazan insanlar… Çok vahşi bir dönemdi. Sistematik işkencelerin yapıldığı, insan haklarının ayaklar altına alındığı bir dönemdi. Ben de hapisteydim. Ağır suçlamalar yapıyorlardı ama ellerinde delil yok. Yani bizim alakamız olmayan suçlamalar yapıyorlardı. Sonra baktım ki yaşama şartları kayboldu; çünkü suçsuz bulunuyorsun, bırakılıyorsun sonra tekrar içeri alınıyorsun. Yani hayatınızı yok etmeyi planlamışlar. Bir de işkenceler var. Çıkınca tekrar aranmakta olduğumu öğrendim. Türkiye'de yaşama şansı kalmayınca dışarı çıkmaya karar verdim. 

İsveç'e gelmeye karar veriyorsunuz. Niye başka bir ülke değil de İsveç?

İSVEÇ, HAKİKİ SİYASİ MÜLTECİ ÜLKESİYDİ 

İsveç'te tanıdığınız kimse var mıydı? Buraya gelince nerede kaldınız?

İsveç'te ne kadar kaldınız?

YAŞAR KEMAL, 'KORKMA, SENİ ORADA YALNIZ BIRAKMAYACAĞIM' DEMİŞTİ

Hayatınızda çok önemli bir yeri olan Yaşar Kemal ile burada da birlikteliğiniz olmuş. İsveç'e birlikte mi gelmiştiniz? 

Ama Yaşar Kemal burada uzun kalmadı…

Türkiye'de kitaplarınızın neredeyse hepsi çok satanlar arasında. Almanya başta olmak üzere bazı başka ülkelerde de kitaplarınız büyük ilgi görüyor. İsveç'te de aynı ilgiyi bekliyor musunuz? 

HEP EDEBİYATLA MÜZİK ARASI BİR YERDE DURDUM

Onurunuza verilen kokteylde büyükelçi sizi misafirlerine tanıtırken, ilgilendiğiniz birçok alan saydı. Müzik, sinema, edebiyat, köşe yazarlığı, politika vs… Bu kadar farklı alanlarda iş yapmak genelde odaklanamama problemi oluşturur. Ama siz el attığınız her şeyi başarıyla yapıyorsunuz. Nasıl yapıyorsunuz bunu?

YENİ ROMANIMIN BAŞINA HZ. MUHAMMED'İN HADİSİNİ ALDIM    

Yeni bir roman var mı?

ERDOĞAN'DAKİ YETKİ, PADİŞAHLARDA BİLE YOKTU 

Biraz da Türkiye'yi konuşalım… Malum, Türkiye 17/25 Aralık yolsuzluğunu yaşadı ve ardından operasyonlar geldi. Sizin için ne ifade ediyor bunlar? 

     Tayyip Erdoğan Türkiye'de kendisi ve ailesi için bir düzen kurmak istiyor. Kendisini garantiye almak istiyor. Ve bu konuda gene kendisi ile ilgili istekleri, beklentileri olan Öcalan'la işbirliği yapıyor ve şu anda bu iki kişinin kendileri için neler planladığıyla ilgili koca ülke… Görüyorsunuz partiler, konuşmalar, sözcüler yok; MİT'ten aldım, MİT'e koydum, hiçbirinin önemi yok. Sadece tek kralın ağzından çıkan laflar ki Osmanlı padişahlarında bile böyle bir yetki yoktu. En azından Şeyhülislam'dan fetva almaları lazımdı. Bakalım nasıl sonuç verecek? Ben Türkiye'de tek adam yönetiminin olamayacağına inanıyorum. Ve bu sistemin çatırdadığına inanıyorum. 

Hukuk devleti krizde mi yani? 

17 Aralık'tan sonra emniyet ve yargı bürokrasisinde yapılan değişikliklerle hükümet ne yapmak istedi sizce?

Sizce ne oldu da AK Parti ilk yıllarda ısrarla vurguladığı hukuk devleti hedefinden saptı? İlk yıllarda gayet iyi gidiyorlardı…

TÜRKİYE'DE DİNİ, AHLAKİ, TOPLUMSAL DEĞERLER YOK OLMUŞ DURUMDA

Peki sizce bu gidişat nereye? Uluslararası kuruluşların insani değerler raporlarında da Türkiye sürekli geriye gidiyor… 

Önümüzde, 7 Haziran'da seçimler var. Nasıl bir tablo ortaya çıkar sizce? CHP'yi, HDP'yi nasıl buluyorsunuz seçim sürecinde? 

Çözüm sürecinden somut bir sonuç beklentiniz var mı? Tarafları samimi buluyor musunuz? 

Medyanın bugünkü genel durumunu nasıl buluyorsunuz?